Afbeeldingen

Rond

Eind twintig was ik. Na mijn studie was ik vol passie begonnen met werken als psycholoog. Na een paar jaar in de psychiatrie werd ik gevraagd om weer bij justitie te komen werken,. Met beide handen greep ik de kans aan. De mogelijkheid om een afdeling te helpen opzetten en ook nog betere arbeidsvoorwaarden en kortere reistijd, wat wilde ik nog meer? Gedreven ging ik met een aantal collega’s uit het gevangeniswezen aan de slag om een afdeling op te zetten, waar zorg en repressie elkaar aanvulden. We zouden verslaafde draaideurcriminelen helpen hun disfunctionele patronen te doorbreken en hun re-integratie in de maatschappij te stimuleren.

Al bij het aannemen van de rest van het personeel bleken de hiërarchische structuur van het gevangeniswezen en de empatische zorg soms te botsen. Ook het ons-kent-ons hielp niet mee. Geld bleek -begrijpelijk- voor velen een belangrijke drijfveer te solliciteren. Een stapje hoger, ook in de hiërarchie. Maar de passie voor het project zelf ontbrak regelmatig.

De mooie plannen liepen regelmatig spaak doordat oude denkwijzen niet opzij gezet konden worden door meerdere mensen die al tientallen jaren in de Bijlmerbajes werkten. Vanuit mijn andere denkkader probeerde ik alles om het zorgperspectief op de afdeling hoogtij te laten vieren. Ik stond mijn vrouwtje, maar het voelde steeds meer als zwemmen tijdens een orkaan. Langzaam verzoop ik. Enkele gebeurtenissen op de afdeling die volgden, kon ik niet meer aan mezelf verantwoorden.

En toen kwam de heidag. Ik had besloten mijn zegje te doen. Dat was officieel ook de bedoeling, maar ik wist beter. Ik luidde alsnog de klok met verpletterende stilte als gevolg. Een week later kreeg ik de brief. Ik mocht per direct de gevangenis niet meer in. Naïef als ik was geloofde ik in gerechtigheid, maar dat werd na 10 maanden juridisch gedoe slechts deels waarheid.

Maar het mooiste had ik bereikt, ik kon en kan mezelf recht in de spiegel aankijken en na deze gebeurtenissen volgde ik mijn droom: een jaar reizen.

Twee weken geleden, twintig jaar na dato, was ik bij een diner op een bijzondere locatie. Met mijn man en vrienden gingen we naar de Bijlmerbajes waarvan nog één toren is behouden. Voor de gerechten werden geserveerd, was er een rondleiding door een deel van het voormalige huis van het bewaring. Het was een trip down memory lane. Eindelijk was ik weer terug op de plek waarvan ik nooit afscheid had kunnen nemen. Ik heb er paar goede glazen op gedronken. De cirkel was nu écht rond.

Toeslag

Ongevraagd had ik in 2021 Kindgebonden budget van de Belastingdienst ontvangen. Na een paar maanden zeuren kon ik het eindelijk stopzetten, omdat ik al wist dat ik er geen recht op had. De toeslag meteen terugbetalen was helaas niet mogelijk, kreeg ik te horen. Er zal een beschikking volgen. Begin dit jaar -dus 2 jaar later- ontving ik de brief, waarin werd aangekondigd dat ik het ontvangen bedrag moest gaan terugbetalen. Voor de volledigheid en met alle verhalen van de toeslagenaffaire nog vers in het geheugen, rekende ik het ontvangen bedrag na. Wat bleek, ik moest 14 euro meer betalen dan ik had ontvangen.

Meer uit principe dan om het bedrag schreef ik een bezwaarschrift en wat een gedoe kwam daar uit voort. Na de ontvangstbrief ontving ik een brief waarin me werd gevraagd mijn bezwaar toe te lichten. Uiteraard stond dat al in mijn bezwaar, want deze moest ik met argumenten onderbouwen.

Een aantal weken later werd ik verblijd met een aanmaning, omdat ik de toeslag nog niet had betaald. Maar dat was toch automatisch geregeld bij een bezwaar? Wat bleek, de afdelingen hadden niet met elkaar gecommuniceerd. Na meerdere telefoontjes werd dit opgelost en kreeg ik officieel uitstel van betaling.

Ah, weer een brief. Hè hè, dat werd tijd. O nee, de Belastingdienst lukte het niet om mijn bezwaarschrift op tijd te beantwoorden. 6 weken extra tijd maar liefst. Adem in, adem uit. Hoe moeilijk kan het zijn, zou je denken. Maar goed. Al snel volgde er meer post, dus het aantal weken extra viel mee. WAT? Of ik bereid was telefonisch toe te lichten waarom ik bezwaar maak? Kunnen ze niet lezen bij de Belastingdienst? Oké, prima. Ik kruiste de optie ’s avonds bellen aan, want overdag werk ik. Meerdere voicemails overdag volgden. We kunnen u niet bereiken. Oh, u had ’s avonds aangekruist. Nee, sorry. Dan werken wij niet. GGGGRRRRRRR.

Fijn, er belt iemand met een 06-nummer. Snel terugbellen. Nee, sorry. U kunt alleen ’s ochtends terugbellen. Maar het is kwart over 12? En u belde mij net, maar ik miste het telefoontje. Andere keer? Oké dan. JAAAA, eindelijk beet. Vanochtend neemt de dame de telefoon wel op. Nu wordt het eindelijk opgelost.

Die 13 euro – huh het was toch 14?-, dat is rente. Wat is de reden dat dat er niet bijstaat in de brief? Dan had ik dat kunnen weten. Inderdaad mevrouw, dat is niet zo zorgvuldig, maar het staat wel in de beschikking op de portal van de Belastingdienst. Oké, maar ik reageer op de brief en daar staat het niet in. En wat is eigenlijk de reden dat ik rente moet betalen? Ik heb de uitbetaling gestopt en ik mocht van jullie niet meteen terugbetalen. Dat vind ik wel een beetje gek, zeker omdat ik de toeslag automatisch kreeg. Nou, zegt de vrouw, in de tussentijd heeft u het ontvangen bedrag wel gehad en had u het bijvoorbeeld kunnen beleggen. Uhhh.

Maar nogmaals, hoe kan ik toeslag ontvangen, dat ik nooit heb aangevraagd. Nou, u heeft er wel van genoten zie ik. Pardon? U heeft in 2013 kinderopvangtoeslag gekregen. Dat is 10 jaar geleden, wat heeft dat ermee te maken? Dan staat u in het systeem en kan er opeens weer toeslag worden uitgekeerd. Rustig ademen helpt niet meer zo goed. Prima, ik betaal het bedrag mét 13 euro extra terug. Ik ga er geen halszaak van maken, maar eerlijk vind ik het niet. Zeker niet als dit gebeurt bij mensen die het echt nodig hebben of het allemaal niet zo goed snappen.

Ik begrijp niet waarom u zich zo druk maakt, zegt de dame. Ik heb even naar uw leeftijd gekeken en ik snap dat de computer wat lastig kan zijn. WAAAATTTTTT? Ik houd het niet meer. Het meisje blijft zonder pauzes doorgaan, ik ontplof van binnen en om erger te voorkomen, gooi ik de hoorn op de haak. Binnen vijf minuten staat het bedrag -via de computer betaald- op de rekening van de Belastingdienst en is het eindelijk voorbij. Bezwaar indienen bij de Belastingdienst, ik pleit voor incasseringstoeslag.

Leefregel

Je aan afspraken houden is belangrijk. Dat vind ik tenminste. Het betekent voor mij dat ik op tijd ben, binnen deadlines werk en kom opdagen als ik ergens moet zijn. Als ik te laat dreig te komen, dan voel ik enige stress en probeer ik te laten weten dat het me niet gaat lukken er op tijd te zijn. Om een deadline te halen, ga ik desnoods de hele nacht door. Zoals je dat vaker ziet, erger ik me rot aan mensen die het tegenovergestelde gedrag laten zien. Notoire telaatkomers bijvoorbeeld. Of mensen die steeds op het laatste moment afzeggen, omdat ze ergens anders moeten zijn. Hoezo? De afspraak stond toch al weken? Ik voel dan grote irritatie en kan me er langere tijd over opwinden. Als er iets in mijn agenda staat, dan plan ik andere zaken daaromheen. En als het niet anders kan, verplaats ik de eerste afspraak. Maar zomaar niet komen opdagen of op het laatste moment afzeggen tenzij hoge koorts? Mij zul je daar niet op betrappen.

Zulke leefregels, zoals we dat in de psychologie noemen, hebben we allemaal. Om het leven behapbaar te maken stellen we regels voor onszelf op, die gebaseerd zijn om onze opvattingen over onszelf en anderen. Daar gaan we ons naar gedragen. Het nadeel van – de veelal onbewuste- leefregels is dat deze nogal star kunnen worden. Hoe stelliger de regel, hoe meer problemen deze kan veroorzaken. Als de leefregels ontstaan, zijn ze logisch. Passend bij de situatie. Zelf droeg ik bijvoorbeeld op jonge leeftijd al veel verantwoordelijkheid en daar hoorde je heel goed aan afspraken houden bij.

Erg stellige leefregels hebben echter de neiging mensen op een gegeven moment te gaan beperken. Een goed voorbeeld daarvan is burn-out. Veel mensen met deze klachten hebben overtuigingen als: Alles moet 100% goed, hulp vragen is zwak en ik mag pas rusten als alles af is. Die regels werkten misschien toen ze single waren en thuis woonden, maar die vlieger gaat niet meer op met een gezin met twee kleine kinderen en een fulltimebaan. Dan lopen mensen vast. Gek genoeg blijven we als mensen vaak tegen dezelfde muur lopen en proberen keer op keer te voldoen aan de aan onszelf opgelegde regels.

De metafoor die ik gebruik om daar beweging in te krijgen is de volgende: De regel die we in Nederland hebben afgesproken, is dat we rechts rijden en voor rood licht stoppen. Daar heb je echter niks aan in Groot- Brittannië, want daar rijden ze links. En in India rijden ze daarbij ook nog door rood. Als je dan star rechts zou blijven rijden, heb je een groot probleem. Beperkende leefregels aanpassen aan een nieuwe situatie is dus van belang om goed te blijven functioneren.

En daar is de dag van de deadline van de eindopdracht van de schrijfcursus. De druk loopt op. De dag vordert, creativiteit blijkt zich niet te voegen naar mijn wens me aan mijn afspraken te houden. Stress en spanning, moet-gedachten, irritatie naar mezelf, het wordt er niet beter op. Ik check bij mijn groepsgenoten. Vier van de zes medecursisten zijn ook nog niet klaar. Ik voel wat ontspanning, maar de inspiratie blijft weg. Dan neem ik een besluit. Ik accepteer dat het dit keer niet gaat lukken en maak de bewuste keus om de deadline los te laten. Ik houd me niet aan de afspraak en plof na een dag buiten ontspannen op de bank. Zonder schuldgevoel neem ik de linker rijstrook en rijd ook nog eens lekker door rood.

Stofzuigen

De blog die werd voorgelezen over huishoudelijke irritaties bleef nog nagalmen in mijn hoofd. Leuk blog, leuk onderwerp. Misschien dat ik daarom bleef kijken naar mijn man die aan het stofzuigen was. Bij ons thuis is de verdeling qua huishouden 50/50 of eerlijk gezegd doe ik de laatste tijd minder dan hij. Eigenlijk zijn we het stadium van irritatie over het uitvoeren van de taken voorbij. Die strijd hebben we al gehad zeg maar. Toch kan ik me nog hogelijk verbazen over de manier waarop mijn man het huishouden doet. Normaal let ik er niet meer zo op omdat uiteindelijk de wc schoon is en de vloer stof gezogen wordt. En daar gaat het om tenslotte.

Maar dit keer bleef ik dus toch kijken en ik merkte dat ik moest lachen. Wat een hilarische manier, zo inefficiënt in mijn optiek. Waar ik volgens een logisch patroon eerst de hoekjes de randen en daarna het midden stofzuig om te voorkomen dat ik stukken oversla, gaat mijn man in een voor mij volkomen random manier te werk. Alle kanten op, wat vergeten en dan weer er naar terug. Mijn man voelde zich een beetje bekeken maar lachte terug en ging verder. En opeens viel er bij mij een kwartje. Dit is dus hoe zijn brein werkt. Als kunstenaar is hij chaotisch, associatief en creatief. Hij ziet dingen van hele andere kanten dan ik met mijn gestructureerde, efficiënte,  perfectionistisch denkwijze.

Ik zag meteen de Viva voor me met zo’n testje waarbij je door vragen over de manier waarop je het huishouden doet je persoonlijkheid kunt destilleren. Wil je je man beter snappen, doe dan de stofzuigtest!

Loslaten

Vrijheid, dat is het gevoel dat ik had in India en eigenlijk altijd heb op reis. Het loslaten van wat moet -veelal vooral van mezelf, het go with the flow, het laten zijn, me onderdompelen in de mooie dingen die daaruit volgen. Ik ben er goed in.  Op reis. Want zodra ik voet op Nederlandse bodem zet, vliegt het me alweer aan. De moetens, de agenda, de to-do’s, de verwachtingen, de hoge eisen daarbij aan mezelf. Ik voel mezelf meteen uit de ontspanning glijden in een lichte vorm van stress. En dat hoofd, dat weet alles wel en helpt me van de regen in de drup met rationele adviezen.

Op de automatische piloot werk ik mijn agenda af. Voor ik het me echt realiseer is de eerste week alweer voorbij en schreeuwt de to do lijst nog steeds ‘blog schrijven voor zondag’. Steeds harder en HARDER. Het grijpt me naar de keel. Ik wil het ook echt graag, maar hoe doet iedereen het toch. De stress zorgt voor een soort brainfreeze, ik sla dicht. Waarom ben ik niet eerder begonnen? O ja ik was in India. Laat het gewoon los, er komt vanzelf iets. Maar wanneer dan? Is er al iets? Hallo? Moedeloos lees ik weer de verzamelde columns ter inspiratie. Dat kan ik al helemaal niet. Hoe meer ik erover nadenk, hoe minder ik weet wat te doen. Waar is dat gevoel van vrijheid gebleven? Misschien moet ik gewoon een onderwerp in ChatGPT gooien, dan maakt AI- kunstmatige intelligentie- er wel iets moois van. Doei, dat is mijn eer te na!

Straks bestaat mijn vak niet eens meer doordat de computer of een robot veel beter is in therapie geven dan mensen. Dat zou een ramp zijn. Alhoewel, dat geeft mij dus wel weer mijn vrijheid terug. Heerlijk. Ik voel een luikje opengaan in mijn hoofd.

Dilemma

Het lijkt wel alsof ik alleen maar over het klimaat lees deze dagen. Over politici die met het vliegtuig naar een klimaattop gaan, over met tomatensoep besmeurde schilderijen en over activisten die privé-jets proberen tegen te houden. Het is selectieve aandacht. Natuurlijk zijn deze onderwerpen veel in het nieuws maar het valt me extra op. Wij hebben namelijk als gezin een reis naar Zuid-India geboekt. Inderdaad, met het vliegtuig. En dat kan natuurlijk niet. Eigenlijk. Maar ja, op een andere manier kun je er eigenlijk niet komen. Toch? Voor onze kinderen is het heel goede levenservaring en mijn droom najagen is ook belangrijk: Voor mijn dood zoveel mogelijk landen bezoeken.                       

Maar het klimaat dan? Argumenten die mijn besluit afzwakken dringen zich op: ik ben al 30 jaar vegetarisch en we gebruiken vrijwel nooit de auto. We scheiden afval en hebben zonnepanelen. En iedereen vliegt, zelfs mensen die naar de klimaattop gaan. Dus. Vroeger werd ik bewonderd omdat ik zoveel van de wereld heb gezien. Het heeft me gevormd, dat gun ik mijn kinderen ook. Ik voel me weer iets minder schuldig. Alleen, wat hebben ze aan die ervaring als ons land overstroomt en ons gedrag de aarde steeds verder uitput.

De tegenstrijdige gedachten buitelen over elkaar heen. Cognitieve dissonantie heet dat in de psychologie. Tegenstrijdige ideeën en gedragingen leiden tot een conflict in jezelf en spanningsklachten. Dat proberen we op te lossen door ons gedrag af te zwakken en te rechtvaardigen. Als het over onszelf gaat worden grote problemen waar we een stellige mening over hebben, opeens een dilemma. Ook al weet ik het, het helpt toch om allerlei tegenargumenten voor ons ‘slechte gedrag’ te verzinnen. Trouwens, we kunnen niet meer terug. De tickets zijn al geboekt. Dan maar zoveel mogelijk genieten van alle mooie natuur daar. Zolang die er nog is.